Naar aanleiding van de Week van de Smaak 2009, met als gastland Turkije, startte het stadsarchief van Aalst in samenwerking met de cultureel-erfgoedcel van deze stad een beperkt onderzoek naar de migratiegeschiedenis van onze Turkse stadsgenoten.
Het stadsarchief nam interviews af van Sengul Calik en Elcim Calik, tante en nicht, respectievelijk van de eerste en tweede generatie, en van vader en zoon Kazim en Ibrahim Koca, beiden van de eerste generatie.
Eerste levensverhaal
Interview met Sengul en Elcim Calik.
Geïnterviewd door Michel Igual-Pacheco en Jeroen Meert op 16 september 2009.
Sengul Calik arriveerde in Zele toen ze vijf jaar oud was. Samen met haar moeder kwam ze haar vader vervoegen die in 1971 als gastarbeider naar België gekomen was. Net zoals zovele Turken die zich in Brussel en Oost-Vlaanderen vestigden is de familie Calik afkomstig uit Emirdag.
Na enkele jaren verhuisden ze naar Aalst waar vader Calik werk vond in Gijzegem bij textielfabriek Denderland, waar hij trouwens tot zijn pensionering gewerkt heeft.
In de beginjaren werden de Turkse gastarbeiders en hun gezinnen met open armen ontvangen. Er waren arbeidskrachten te weinig om alle beschikbare vacatures in te vullen, dus rekruteerde men in het buitenland goedkope werkkrachten. Aangezien men de Nederlandse taal niet machtig was, werd men veelal geholpen door buurtbewoners en kennissen aldus Sengul.
Doordat Sengul hier als peuter ook school liep, leerde ze al snel Nederlands, een voordeel dat ook de volgende generaties hebben. De eerste generatie echter was hier vooral om te werken. Tijd om zich bezig te houden met het aanleren van een nieuwe taal was er niet... en sowieso is het al minder makkelijk om op latere leeftijd een taal aan te leren.
Ook typerend voor de veranderende mentaliteit ten opzichte van allochtonen is het feit dat Sengul die tijdens de jaren '70 school liep in Zele en Aalst, geen pesterijen en dergelijke ondervond, maar dat haar nicht Elcim, die opgroeide tijdens de jaren '80, hier wel mee geconfronteerd werd. Het veranderende economische klimaat is hier ondermeer de oorzaak van. Waar in de periode dat de gastarbeiders hier arriveerden het economisch heel goed ging, wijzigde dit door de jaren heen en ruimde de hoogbloei plaats voor stijgende werkloosheid en economische malaise. De goedkope werkkrachten die aanvankelijk onze overtollige jobs kwamen invullen, werden dan al vlug beschouwd als concurrenten op de arbeidsmarkt. Gelukkig ondervindt Elcim thans met haar eigen kinderen dat de leerkrachten veel vlugger ingrijpen wanneer er sprake is van pesterijen of racisme.
Waar meisjes vroeger na het verlopen van de schoolplicht van school gehaald werden, is dit vandaag de dag veranderd. Ook volgens Elcim doen de ouders er alles aan om hun kinderen een diploma te laten behalen en ze eventueel verder te laten studeren. Zo studeert Senguls dochter momenteel aan de universiteit in Brussel, maar ze droomt er van om in Turkije te gaan werken en daar haar toekomst uit te bouwen.
Tweede levensverhaal
Interview met Kazim en Ibrahim Koca.
Geïnterviewd door Michel Igual-Pacheco en Jeroen Meert op 16 september 2009.
Zoals zovelen van zijn landgenoten is de in 1942 geboren Kazim Koca eveneens afkomstig uit Emirdag. Al vrij vroeg trokken de ouders van Kazim vanuit Emirdag naar Istanbul waar ze een klein boerderijtje hadden. Dit moet rond 1954 geweest zijn. Kazim zelf ging er aan de slag in een textielbedrijf waar men vooral gordijnen en tapijten maakte. Na 18 jaar gewerkt te hebben in dit bedrijf hield Kazim het voor bekeken. Hij trok naar België op aanraden van zijn zuster die reeds in Brussel werkte. Als reden voor zijn vertrek gaf Kazim op dat hij hoopte op een betere werkgelegenheid en lang moest hij daar niet op wachten. Hij vond immers via zijn schoonbroer vrij snel werk bij betonbedrijf De Groeve Luc op het Wijngaertveld in Aalst. Kazim zou er meer dan 20 jaar werken tot hij met pensioen ging.
Aanvankelijk kwam Kazim alleen naar België, hoewel hij reeds sinds 1967 gehuwd was met Arikan Nurten. Kazim vond dat hij eerst maar moest zorgen voor goede huisvesting vooraleer hij zijn vrouw en kinderen liet overkomen. Opnieuw blijkt dat Kazim geen man was die er lang gras liet over groeien, want negen maanden na zijn aankomst in Aalst op 8 november 1974 liet hij zijn gezin overkomen.
Het nieuwe leven in het nieuwe land kon beginnen. Dat dit nieuwe leven een permanent gegeven zou worden had de familie Koca niet gepland. De migratie zou hoogstens een paar jaar duren. Uiteindelijk zou men terugkeren ... Kazim schrijft zijn beperkte kennis van het Nederlands toe aan het feit dat hij van plan was niet al te lang in België te blijven. Er werd gewerkt, veel gewerkt. Veel tijd voor sociale contacten was er niet en bovendien speelde zich dit vooral af binnen de Turkse gemeenschap. Het leek voor Kazim en velen van zijn lotgenoten een overbodige inspanning om een nieuwe taal ten gronde te leren aangezien men na een paar jaar toch weer richting Turkije zou trekken.
De jaren verstreken en de kinderen groeiden op in hun nieuwe land. Van terugkeren was steeds minder sprake en op een dag bleek de intentie verworden tot een onbereikbare droom. Met het verstrijken van de jaren merkten de Koca's dat zij in Turkije soms als 'vreemden' werden beschouwd.
Ibrahim Koca, die als peuter na negen maand herenigd werd met zijn vader en die dus in Aalst opgroeide, voelt zich nog Turk maar erkent dat Turkije ook een vakantieland is geworden. Een land waar hij te lang weg is om terug te keren. De inspanning zou groot zijn om zich aan te passen in Turkije.
Gaandeweg zijn er Aalsterse Turken die geen Turks meer spreken of toch heel slecht, aldus Ibrahim. Het is een probleem waar vooral de eerste generatie het moeilijk mee heeft. Het loslaten van de taal, van de cultuur, van de eigen Turkse waarden en normen doet pijn.
Het vasthouden aan de eigen normen en waarden kan vaak op weinig begrip rekenen bij de Belgen. Maar het rare is dat de Turken van de eerste generatie op vakantie in het Turkije dat zij achterlieten de gekoesterde waarden en normen evenmin terugvinden. 'Ik zie dingen in Turkije die ik hier bij Aalsterse Turken nog niet zou gauw zal zien', aldus Ibrahim. Het aanzetten van de Turkse tv zorgt vaak voor een cultuurschok bij de Aalsterse Turken.
Aanpassen lijkt wel een evenwichtsoefening tussen loslaten en koesteren enzerzijds en aanvaarden anderzijds.
En wat blijkt ? Onze typische Aalsterse vormen van immaterieel cultureel erfgoed zoals Aalst carnaval, de jaarmarkt op 11 november en zelfs de goede oude Sint-Maarten vinden stilletjesaan hun ingang in de Turkse gemeenschap.
Liefde gaat door de maag zegt men wel eens ... en dat blijkt ook tijdens de interviews, weze het dan vrij letterlijk. Alle geïnterviewden getuigden met veel enthousiasme dat ze ook grote liefhebbers zijn van ons culinair erfgoed bij uitstek : het aloude frietje.
Beluister extracten van dit interview online door hier te klikken. Dit interview werd opgenomen op 23 september 2009 in een gemoedelijke sfeer bij Ibrahim Koca thuis. Dit verklaart een aantal achtergrondgeluiden. Ibrahim speelt tevens tolk voor zijn vader Kazim.